Dankbaarheid: Deugd van de Maand

Hashtag dankbaar

Dankbaarheid is in, hip, trendy. Ondanks – of misschien wel dankzij – de moeilijke tijden waarin we leven. Er wordt van ons verwacht dat we focussen op dat waar we dankbaar voor zijn. De afgelopen 15 jaar is deze vorm van zelfzorg uitgegroeid tot een volwaardige welzijnsrage, met duizenden dankbaarheids(dag)boeken, een heel onderzoeksgebied binnen de positieve psychologie, coaches die trainen in dankbaarheid en trending hashtags zoals #dankbaar of #positiviteit.

Deze trend ergert me. Het komt niet altijd even oprecht over. En in sommige gevallen wordt dankbaarheid zelfs misbruikt. Ik denk dat je een ander niet kunt opdragen om dankbaar te zijn. “De bommen vallen om je heen? Wees dankbaar dat je kunt ademen!”, “Je hebt dag in dag uit pijn? Wees dankbaar dat je een goed bed hebt!', “Je bent dakloos? Wees dankbaar dat het 's nachts niet vriest!”. Deze voorbeelden heb ik expres overdreven, maar voel je hoe dit niet klopt? Zodra iemand de woorden 'wees dankbaar' of 'je mag dankbaar zijn dat' uit, gaat het niet meer om dankbaarheid, maar is het giftige positiviteit. Mensen vertellen dat ze dankbaar moeten zijn terwijl ze lijden is niet alleen een dooddoener, maar vind ik ronduit wreed. 

Je hoeft niet dankbaar te zijn 

Dus... ik ga je niet vertellen dat je in oktober dankbaar moet zijn, ook al is het de Deugd van de Maand! Wat ik je wel ga vertellen? Hoe het inzetten van dankbaarheid mij helpt. En that's it.Denk ik dat het oefenen in dankbaarheid jou kan helpen? Ja, natuurlijk. Net zoals het waarschijnlijk goed voor ons (jou ėn mij) is om meer water te drinken of minder schermtijd te hebben. Maar het is aan jou. Je bent vrij om je eigen keuzes te maken. En dankbaarheid gaat voor mij ook over vrijheid: de vrijheid van de flexibiliteit van mijn brein.

Breinpaadjes

Ken je de vergelijking van de neuroplasticiteit van het brein met een routekaart? Ons brein houdt van gebaande paden, is ons hele leven bezig om een stelsel te ontwikkelen dat een soort routekaart wordt om bij nieuwe gebeurtenissen de weg te wijzen. En net zoals een smal pad in het bos breder wordt door er vaak op te lopen, worden neurale paden sterker en efficiënter hoe vaker we bepaalde handelingen uitvoeren, zoals lopen of fietsen. Dit proces heet neuroplasticiteit en maakt dat gewoontes en vaardigheden uiteindelijk automatisch worden. 

In mijn brein is 'doemdenken' jarenlang een snelweg geweest. Zo vaak gebruikt dat het de meest gemakkelijke route werd. Hoe die route eruit zag (en soms nog ziet)? Ik leg het uit aan de hand van een (voor mij best wel normale) situatie, en het verschil in mijn gedachtenpatronen:

Het vertrouwde breinpaadje:Ik word wakker van een irritant geluid. Mijn wekker gaat. Ik doe mijn ogen open en kijk hoe laat het is. Shit, het is al half 8! En ik heb nog steeds keelpijn. Ik ben moe. Plus mijn onderrug doet pijn. Au. Te lang in dezelfde houding gelegen.In mijn hoofd gaan de eerste actiepunten op mijn to-do lijst voor vandaag knipperen. Ik voel tegenzin opborrelen. Ik ben niet uitgerust, ik heb pijn, ik heb geen energie, het gaat me vandaag niet lukken alles te doen wat ik wil doen, zoals gewoonlijk (wanneer raak ik daar nou eens aan gewend?), ik zal nooit meer zoveel kunnen als vroeger, als de chronische pijn erger wordt naarmate ik ouder wordt, wordt mijn leven alleen maar lastiger... Pff, ik moet nu echt uit bed en aan de dag beginnen. Ik zal blij zijn als deze dag voorbij is.

Het breinpaadje dat dankbaarheid als reisgids heeft:

Ik word wakker van een irritant geluid. Mijn wekker gaat. Ik doe mijn ogen open en kijk hoe laat het is. Al half acht! Ik heb gewoon geslapen tot het laatste moment en ben niet eerder wakker geworden. Ik voel dat ik nog steeds keelpijn heb. Jammer, ik hoopte dat ik het over zou zijn. Ik voel me moe – what's new? De laatste keer dat ik uitgerust wakker werd, is lang geleden. Maar ik heb bijna 9 uur geslapen, dus ik heb wel rust gehad. Mijn onderrug doet pijn. Au. Te lang in dezelfde houding gelegen. Blijkbaar heb ik vast geslapen! Straks maar even wat oefeningen doen om de spieren los te maken. Het is al heel licht, volgens mij schijnt de zon! In mijn hoofd gaan de eerste actiepunten op mijn to-do lijst voor vandaag knipperen. Ik voel tegenzin opborrelen. O wacht, nee ik weet dat dit niet werkt. Niet alles wat ik wil doen in een keer 'actief' maken. Eerst meer wakker worden. Nu is nu. De rest komt straks en stapje voor stapje. Ik ga uit bed, trek een dik vest aan, ga naar het toilet en zet de waterkoker aan. Ik pak mijn favoriete mok uit de kast (een souvenir van mijn laatste oppasavontuur!) en pak de theedoos: in welke van de 15 smaakjes heb ik nu zin? Ik heb zoveel keuze! Vanwege de pijn in mijn keel neem ik een verzachtende kruidenthee. Ik krijg het koud en loop naar de thermostaat. 15,5 graden – dat is fris! Met maar 1 draai aan de knop is het over een kwartier al een stuk aangenamer.

Voel je het verschil? De situaties zijn hetzelfde. Het 'enige' dat er anders is, is hoe ik denk en doe. En... nergens in de reis over het tweede denkpaadje heb ik gedacht 'ik ben dankbaar voor'/'ik moet opletten of er ook dingen zijn waar ik dankbaar voor ben'. Toch 'druipt de dankbaarheid er vanaf'.

Vrijheid

Ik ben het eens met Kristi Nelson, die in haar boek 'Wake up grateful' schrijft dat het sturen van onze aandacht een ultieme vrijheid is. Als we ervan doordrongen zijn hoe groot ons vermogen is om onze aandacht te richten, kan dat ons leven veranderen.Dankbaarheid helpt mij om mijn leven te veranderen, want met dankbaarheid als reisgids, kan ik de uitgesleten paadjes in mijn brein vervangen voor andere die meer uitzicht bieden.

Dankbaarheid als reisgids, heeft verschillende deugden in haar rugzak. Als ik de deugdenkaart lees, zie ik er een heel aantal voorbij komen. Sommige worden letterlijk genoemd, andere zijn iets meer verpakt: waardering, aandacht, openheid, bedachtzaamheid, schoonheid, begrip, acceptatie, leergierigheid, opmerkzaamheid.

Ik hoop dat jij je deze maand bewust wordt van de vrijheid die je hebt in het sturen van je aandacht. Dat je er een keertje voor kiest als je je (gebruikelijke) klaagzang aan het afsteken bent: 'yup, dit is shit EN wat is er nog meer?'. Nee, het zal vast niet iesiepiesie zijn. Maar ik kan je ook beloven: keer op keer kiezen voor een nieuw breinpaadje, met dankbaarheid als reisgids, gaat je leven een stuk interessanter maken! 

---

Reflectievragen

1. Welke zin op de deugdenkaart spreekt je aan? Waarom? 
   

2. Welke deugden zitten er volgens jou in het rugzakje van Dankbaarheid als reisgids? 

3. Wat vind je van onderstaande uitspraak van Khay Muhammad Lightwell?

   "Dankbaarheid werkt als versgemalen zout: het brengt in vrijwel alles de rijkdom naar boven."

   
   

---

Ik ben Anja Bol, deugdenenthousiasteling en vormgever van eigenwijze verhalen bij Studio Boldly. Als ondernemer met beperkte energie en concentratie, introvert en creatieve duizendpoot, weet ik hoe belangrijk het is om trouw te zijn aan jezelf, aan je eigenheid. Ik help vrouwelijke solo-ondernemers hun eigenheid te ontdekken, te omarmen en vervolgens te vertalen naar een huisstijl en/of boekontwerp.